نیایش‌های رجبیه

در فضیلت ماه رجب؛

ماه رجب ماه دعا، توبه، استغفار، روزه، نماز (خصوصا نماز شب)، عمره، قرائت قرآن، احسان و ثواب است. (۲)

روایت شده که رسول خدا (ص) هرگاه هلال ماه رجب را می‌دید می‌فرمود: «خدایا براى ما در ماه رجب و شعبان برکت قرار ده، و ما را به ماه رمضان برسان، و بر روزه رمضان و برخاستن [برای نماز] و نگهدارى زبان و فروبستن چشم [از گناه] کمک فرما، و بهره‌ی ما را از ماه رمضان، گرسنگى و تشنگى قرار مده.» (۳)

از پیامبر خدا (ص) روایت شده که خداوند در آسمان هفتم فرشته‌ای را گماشته که به او داعی (نیایش‌گر) گفته می‌شود، چون ماه رجب می‌رسد از شب تا صبح ندا سر می‌دهد:

«طوبى للذاکرین، طوبى للطائعین، ویقول الله تعالى: أنا جلیس من جالسنی، ومطیع من أطاعنی، وغافر من استغفرنی، الشهر شهری، والعبد عبدی، والرحمه رحمتی، فمن دعانی فی هذا الشهر أجبته، ومن سألنی أعطیته، ومن استهدانی هدیته، وجعلت هذا الشهر حبلا بینی وبین عبادی فمن اعتصم به وصل إلی.» (۴)

خوشا به‌حال یادآوران [خداوند]، خوشا به‌حال فرمان‌‌برداران، خداوند تعالی می‌فرماید: من هم‌نشین کسی هستم که هم‌نشین من باشد، مطیع کسی هستم که از من اطاعت می‌کند، بخشنده‌ی کسی هستم که از من طلب بخشش می‌کند، ماه ماه من، و بنده بنده‌ی من، و رحمت رحمت من است، هر که مرا در این ماه مرا بخواند او را اجابت می‌کنم. و کسی که از من بطلبد به او اعطا می کنم، و کسی که از من طلب راه‌نمایی بکند او را هدایت می‌کنم، و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار می‌دهم. کسی که به آن [ماه] چنگ بزند به من می‌رسد.

 

نیایش‌های رجبیه

از جمله ادعیه‌ی زیبای ماه رجب این دعاهاست (۵). مناسب است در هر روز این ماه با خداوند این‌گونه راز و نیاز شود:

 

نیایش اول

«یا من یملک حوائج السائلین ویعلم ضمیر الصامتین، لکل مسأله منک سمع حاضر وجواب عتید، اللهم ومواعیدک الصادقه وأیادیک الفاضله ورحمتک الواسعه، فأسألک أن تصلی على محمد وآل محمد وأن تقضی حوائجی للدنیا والآخره.» (۶)

ای کسی که مالک نیاز پرسندگان مسکینی و از ضمیر افراد خاموش اطلاع داری. برای هر مسئله‌ای گوش [شنوا] و پاسخی مهیا داری. خدواندا وعده‌هایت راست و نعمت‌هایت رو به‌فزونی، و رحمتت گسترده است، پس از تو می‌طلبم که بر محمد و آل او درود بفرستی و حوائج مرا در دنیا و آخرت برآورده سازی.

 

نیایش دوم

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ صَبْرَ الشَّاکِرِینَ لَکَ وَ عَمَلَ الْخَائِفِینَ مِنْکَ وَ یَقِینَ الْعَابِدِینَ لَکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ وَ أَنَا عَبْدُکَ الْبَائِسُ الْفَقِیرُ أَنْتَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِیلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْنُنْ بِغِنَاکَ عَلَى فَقْرِی وَ بِحِلْمِکَ عَلَى جَهْلِی وَ بِقُوَّتِکَ عَلَى ضَعْفِی یَا قَوِیُّ یَا عَزِیزُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ وَ اکْفِنِی مَا أَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.» (۷)

 

خدایا شکیبایى شاکرانت، و کردار ترسیدگانت، و باور عبادت کنندگانت را از تو می خواهم، خدایا تو برتر و بزرگى، و من بنده بینوا و تهیدستم، تو بى نیاز و ستوده اى، و من بنده خوارم، خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست، و عطاى این خواسته‌ها را بر من منت بگذار به توانگرى‌ات بر تهیدستى‌ام، و به بردبارى‌ات بر نادانی ام، به توانت بر ناتوانى‌ام اى عزیز، خدایا بر محمّد و خاندانش آن جانشیان پسندیده درود فرست، و مرا از کارهاى دنیا و آخرت نسبت به چیزی‌که بی‌تابم کرده کفایت کن اى مهربان ترین مهربانان.

 

نیایش سوم

«اللَّهُمَّ یَا ذَا الْمِنَنِ السَّابِغَهِ وَ الْآلاءِ الْوَازِعَهِ وَ الرَّحْمَهِ الْوَاسِعَهِ وَ الْقُدْرَهِ الْجَامِعَهِ وَ النِّعَمِ الْجَسِیمَهِ وَ الْمَوَاهِبِ الْعَظِیمَهِ وَ الْأَیَادِی الْجَمِیلَهِ وَ الْعَطَایَا الْجَزِیلَهِ یَا مَنْ لا یُنْعَتُ بِتَمْثِیلٍ وَ لا یُمَثَّلُ بِنَظِیرٍ وَ لا یُغْلَبُ بِظَهِیرٍ یَا مَنْ خَلَقَ فَرَزَقَ وَ أَلْهَمَ فَأَنْطَقَ وَ ابْتَدَعَ فَشَرَعَ وَ عَلا فَارْتَفَعَ وَ قَدَّرَ فَأَحْسَنَ وَ صَوَّرَ فَأَتْقَنَ وَ احْتَجَّ فَأَبْلَغَ وَ أَنْعَمَ فَأَسْبَغَ وَ أَعْطَى فَأَجْزَلَ وَ مَنَحَ فَأَفْضَلَ یَا مَنْ سَمَا فِی الْعِزِّ فَفَاتَ نَوَاظِرَ [خَوَاطِرَ] الْأَبْصَارِ وَ دَنَا فِی اللُّطْفِ فَجَازَ هَوَاجِسَ الْأَفْکَارِ یَا مَنْ تَوَحَّدَ بِالْمُلْکِ فَلا نِدَّ لَهُ فِی مَلَکُوتِ سُلْطَانِهِ وَ تَفَرَّدَ بِالْآلاءِ وَ الْکِبْرِیَاءِ فَلا ضِدَّ لَهُ فِی جَبَرُوتِ شَأْنِهِ یَا مَنْ حَارَتْ فِی کِبْرِیَاءِ هَیْبَتِهِ دَقَائِقُ لَطَائِفِ الْأَوْهَامِ وَ انْحَسَرَتْ دُونَ إِدْرَاکِ عَظَمَتِهِ خَطَائِفُ أَبْصَارِ الْأَنَامِ یَا مَنْ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِهَیْبَتِهِ، وَ خَضَعَتِ الرِّقَابُ لِعَظَمَتِهِ وَ وَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ خِیفَتِهِ أَسْأَلُکَ بِهَذِهِ الْمِدْحَهِ الَّتِی لا تَنْبَغِی إِلا لَکَ وَ بِمَا وَأَیْتَ بِهِ عَلَى نَفْسِکَ لِدَاعِیکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ بِمَا ضَمِنْتَ الْإِجَابَهَ فِیهِ عَلَى نَفْسِکَ لِلدَّاعِینَ یَا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ وَ أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ وَ أَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ یَا ذَا الْقُوَّهِ الْمَتِینَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ وَ اقْسِمْ لِی فِی شَهْرِنَا هَذَا خَیْرَ مَا قَسَمْتَ وَ احْتِمْ لِی فِی قَضَائِکَ خَیْرَ مَا حَتَمْتَ وَ اخْتِمْ لِی بِالسَّعَادَهِ فِیمَنْ خَتَمْتَ وَ أَحْیِنِی مَا أَحْیَیْتَنِی مَوْفُورا وَ أَمِتْنِی مَسْرُورا وَ مَغْفُورا وَ تَوَلَّ أَنْتَ نَجَاتِی مِنْ مُسَاءَلَهِ الْبَرْزَخِ وَ ادْرَأْ عَنِّی مُنْکَرا وَ نَکِیرا وَ أَرِ عَیْنِی مُبَشِّرا وَ بَشِیرا وَ اجْعَلْ لِی إِلَى رِضْوَانِکَ وَ جِنَانِکَ [جَنَّاتِکَ ] مَصِیرا وَ عَیْشا قَرِیرا وَ مُلْکا کَبِیرا وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ کَثِیرا.» (۸)

 

خدایا اى صاحب نعمت هاى فراوان و عطاهاى قسمت شده، و رحمت گسترده، و قدرت فراگیر، و نعمت‌هاى برجسته، و موهبت‌هاى بزرگ، و بخشش‌هاى زیبا، و عنایات درخور، اى آن که به شباهت با چیزى وصف نشود، و به مثال و نمونه اى مثلش نزنند، و از سوى هیچ پنجه‌اى مغلوب نگردد، اى آن که آفرید و روزى داد، و الهام نمود و به سخن آورد، و نوآورى نمود و آغاز کرد، و برتر شد و بالا رفت، و اندازه داد و نیکو اندازه داد، و شکل داد و استوار نمود و حجّت آورد و رساند، و نعمت بخشید و فراوان گرداند و بخشید و افزون ساخت، و عطا فرمود و فزونى بخشید، اى که در عزّت بالا، پس از دیدگاه دیده‌ها درگذشت، و در لطف نزدیک شد پس از دغدغه افکار بیرون رفت، اى آن که در فرمانروایى یگانه است پس براى او در عرصه سلطنتش همتایی نیست، و به نعمت‌ها و بزرگ منشى تنهاست، پس براى او در عظمت جایگاهش ضدّى نیست، اى آن که در شکوه هیبتش دقایق و لطایف اندیشه‌ها سرگردان شده، و در برابر درک عظمتش دیدگان تیزبین خلایق وامانده است، اى آن که رخساره در برابر جلالتش به خوارى افتاده، و گردن‌ها در برابر بزرگى‌اش فروتن گشته، و دل‌ها از ترسش هراسان شده است، از تو می‌خواهم به حق این ستایش که جز براى تو شایسته نیست، و به آن وعده‌اى که براى خوانندگانت از مؤمنین، خود را به آن پاى‌بند کرده‌اى و به آنچه اجابت آن را براى دعاکنندگان بر خودت ضمانت نموده‌اى، اى شنواترین شنوایان، اى بیناترین بینایان، اى چابک‌ترین حساب‌رسان، اى صاحب نیروى استوار، بر محمّد خاتم پیامبران و بر اهل بیتش درود فرست، و در این ماه بهترین چیزى را که قسمت کرده‌اى نصیب من کن، و بهترین چیزى که در قضاى خود حتم نموده‌اى بر من حتم کن، و آن را براى من به خوشبختى ختم کن، در زمره آنان که کارشان را به خوشبختى ختم نمودى، و تا زنده‌ام زندگى همراه با عنایاتى فراوان روزى‌ام کن، و بمیران خوشحال و آمرزیده، و از پرسش و پاسخ برزخ رهایى‌ام بخش، و نکیر و منکر دو فرشته مأمور بر سؤال مردگان را از من دور کن و مبشر و بشیر را که مژده دهندگان سعادتند به من بنمایان، و برایم به جانب خشنودى و بهشت راه همواری قرار ده و زندگى خوش و فرمانروایى بزرگى برایم مقرّر فرما، و بر محمّد و خاندانش درود بسیار فرست.

 

نیایش چهارم

«خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَیْرِکَ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلاَّ لَکَ‏، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلاَّ بِکَ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلاَّ مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ، بَابُکَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ، وَ خَیْرُکَ مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِینَ، وَ فَضْلُکَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِینَ‏، ‏وَ نَیْلُکَ مُتَاحٌ لِلْآمِلِینَ، وَ رِزْقُکَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاکَ، وَ حِلْمُکَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاکَ‏، عَادَتُکَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِیئِینَ، وَ سَبِیلُکَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِینَ‏، اللَّهُمَّ فَاهْدِنِی هُدَى الْمُهْتَدِینَ، وَ ارْزُقْنِی اجْتِهَادَ الْمُجْتَهِدِینَ، وَ لاَ تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ الْمُبْعَدِینَ، وَ اغْفِرْ لِی یَوْمَ الدِّینِ.‏» (۹)

 

آنان که بر غیر تو بار یافتند ناامید گشتند، و آنان که به کارى جز تو پرداختند زیانکار شدند، و آنان که به درگاه غیر تو وارد شدند به تباهى رسیدند، و سودجویان دچار قحطى شدند، مگر آنان که از فضل تو سود جستند، در رحمتت به روى مشتاقان باز است، خیرت به خواهندگان عطا شده، احسانت براى نیازمندان گوارا است، و عطایت براى آرزومندان آماده است و روزیت حتى براى روگردانان از فرمانت گسترده است، و بردباریت کسانى را که به دشمنى‌ات برخاسته‌اند نیز شامل است، شیوه‌ات به بدرکاران احسان، و روشت زندگی بخشیدن به متجاوزان است، خدایا مرا به راه ره‌یافتگان بدار، و تلاش تلاش‌گران را روزى‌ام فرما، و مرا از بى خبران دورشده قرار مده، و روز جزا آمرزشت را نصیبم کن.

 

شرح این نیایش‌های زیبا را به فرصتی دیگر موکول می‌کنم.

 

۲۰ فروردین ۱۳۹۵

 

یادداشت‌ها:

* دیوان حافظ، غزل ۲۴۹.

(۱) یکی از کتب مفید در این زمینه المراقبات میرزا جواد ملکی تبریزی است.

(۲) بنگرید به کتاب فضائل الأشهر الثلاثه نوشته‌ی شیخ صدوق.

(۳) سیدبن طاووس، إقبال الأعمال، ج۳، ص۱۷۳.

(۴) پیشین، ج۳ ص۱۷۴.

(۵) این ادعیه قدیمی‌ترین ادعیه‌ی شیعه در این زمینه است. دعاهای انتخاب شده عالیه‌ المضامین هستند، سه دعای نخست را شیخ طوسی در مصباح‌المتهجد و دعای چهارم را سیدبن طاووس در اقبال با سند خود نقل کرده‌اند. در این مقال نه متعرض سند شدم نه این ادعیه را به امام خاصی نسبت دادم. در این زمینه در مجال دیگری خواهم نوشت. ترجمه‌ی سه دعای اخیر از ترجمه‌ی مفاتیح الجنان حسین انصاریان نقل شده است.

(۶) شیخ الطائفه طوسی، مصباح‌المتهجد، ص۸۰۱.

(۷) پیشین، ص۸۰۲.

(۸) پیشین، ص۸۰۳-۸۰۲.

(۹) سیدبن طاووس، إقبال‌ الأعمال، ج۳، ص209

-------------------------------------------------------------

منبع: